Veerkracht en inventiviteit
De coronatijd. Er is al veel over gezegd en geschreven. Wat mij opvalt, is de veerkracht en inventiviteit die onder mensen is ontstaan. Ons leven is op z’n kop gezet. In mijn praktijk voor verliesbegeleiding hebben face-to-face gesprekken plaatsgemaakt voor gesprekken via beeldbellen. Bij de afscheidsdiensten waar ik als uitvaartspreker een rol heb, is maar een klein groepje mensen aanwezig. Toch weten mensen op creatieve wijze om te gaan met deze nieuwe, en hopelijk tijdelijke, manier van leven.
Er ontstaan mooie en ontroerende initiatieven rondom afscheid nemen. Bij sommige uitvaarten zie ik een indrukwekkend lint van familie, vrienden en plaatsgenoten als erehaag. Iedereen op gepaste afstand, maar gevoelsmatig dichterbij dan ooit. Er kan live streaming worden ingezet, zodat de diensten online te volgen zijn. Anderen kiezen voor een herdenkingsdienst op een later moment. Wat is er veel veerkracht om door te gaan en andere wegen te zoeken, ook al is dat niet altijd gemakkelijk.
Het aantal mensen dat bij een afscheid mag zijn, is klein. Toch is het daardoor niet minder intiem. Maar er is ook verslagenheid. Bijvoorbeeld als een geliefde onverwacht in het ziekenhuis terechtkomt en overlijdt, zonder de aanwezigheid van zijn of haar dierbaren, omdat bezoek niet meer vanzelfsprekend is. Zowel voor familie en vrienden als voor artsen en verpleegkundigen is dit een tragische situatie. De zorgverleners doen wat ze kunnen en proberen dat met hun empathie en aandacht bovendien zo goed en waardig mogelijk te doen. Het is bijna ondoenlijk.
We zijn niet echt gewend aan afscheid in kleine kring. Sommigen ervaren het afscheid nemen op deze manier als intiemer met meer rust en meer tijd voor het eigen verdriet, omdat ze niet direct na een overlijden worden opgeslokt door de rollercoaster van het regelen en organiseren. Zo komt er meer tijd en ruimte voor het doorvoelen van de eigen pijn. Natuurlijk is dit niet voor iedereen hetzelfde. Het niet op een goede manier afscheid kunnen nemen, geeft veel pijn en wat wordt de troost van een knuffel of arm om de schouder gemist!
Hoe kunnen we dan toch met elkaar meeleven en verbonden blijven? Hier zijn mooie rituelen voor die alleen of samen uitgevoerd kunnen worden. Steek tijdens het afscheid een kaarsje aan voor de overledene en app hiervan een foto naar de familie. Of maak een hart van lichtjes of schrijf een brief met mooie herinneringen en stuur die aan de andere nabestaanden. Stuur een kaartje met een mooie tekst of een bloem met een wens of herinnering naar de familie. Ze kunnen die tijdens het afscheid op of rondom de kist leggen. Op die manier bent u er toch symbolisch bij. Deel foto’s met herinneringen met de familie en misschien kan er tijdens het afscheid een videoboodschap ter nagedachtenis getoond worden? Een ander ritueel waardoor u hem of haar weer even heel dichtbij kan voelen, is door in alle rust te luisteren naar muziek waar de overledene hield.
Ik had het al over veerkracht en inventiviteit. Daar wil ik hoop aan toevoegen. Hopelijk is deze crisis niet voor niets. Ik hoop dat we de verbinding en verbondenheid die in deze periode tussen mensen is ontstaan, blijvend als bron kunnen gebruiken om uit te putten. Wilt u mensen steunen die iemand hebben verloren? Op afstand kan dat op allerlei manieren, post elke maand een lieve mail of kaartje en ga zeker langs bij de familie als dat op een later tijdstip weer mogelijk is. Zij hebben uw steun en troost hard nodig. Juist dan!